Kanceri i gjakut është termi ombrellë për kanceret që prekin gjakun, palcën e kockave dhe sistemin limfatik.
Shumica e llojeve të kancerit të gjakut janë sëmundje të rralla, kërcënuese për jetën.
Kanceri i gjakut përbën shtatë për qind të të gjitha kancereve. Më shumë se 900.000 njerëz në të gjithë botën diagnostikohen me kancer të gjakut çdo vit, dhe megjithatë shumë njerëz nuk janë ende në dijeni të këtyre sëmundjeve të rënda, shpesh të pashërueshme.
Për shkak të natyrës së ndryshme të kancerit të gjakut, pavarësisht nga ashpërsia, këto shpesh janë gjendje për të cilat shumica nuk janë të vetëdijshëm. Ekzistojnë afërsisht 140 lloje të ndryshme të kancerit të gjakut – llojet kryesore janë leucemia, limfoma dhe mieloma multiple.
Për shkak të natyrës komplekse, shpesh të rrallë të kancerit të gjakut, pacientët ndonjëherë i injorojnë simptomat dhe shmangin ekzaminimet, veçanërisht në periudhën e kaluar kur virusi koronavirus ishte një justifikim për shumë për të shmangur ekzaminimet.
“Është e rëndësishme të dimë se sëmundjet e gjakut kanë një normë vdekshmërie shumë më të lartë sesa koronavirusi,” tha Shoqata Kroate e Hematologjisë.
Shumica e kancereve të gjakut, të quajtura edhe kancere hematologjike, fillojnë në palcën e kockave, ku prodhohet gjak. Kanceret e gjakut ndodhin kur qelizat anormale të gjakut fillojnë të rriten jashtë kontrollit, duke prishur funksionin e qelizave normale të gjakut, të cilat luftojnë infeksionin dhe prodhojnë qeliza të reja të gjakut.
Tre llojet kryesore të kancerit të gjakut dhe palcës së kockave janë leukemia, limfoma dhe mieloma. Secila prej tyre ka simptoma, trajtime dhe prognozë të ndryshme dhe ndahet në kancere akute dhe kronike të gjakut. Ndërsa disa lloje të kancerit të gjakut prekin fëmijët, simptomat dhe trajtimi mund të ndryshojnë midis fëmijëve dhe të rriturve.
Leukemitë akute janë sëmundje agresive që duhet të trajtohen sa më shpejt të jetë e mundur me cikle kimioterapie me përdorimin e terapisë së gjerë mbështetëse. Ato limfocitike kronike prekin më shpesh të moshuarit mbi 65-vjeç, dhe ndryshe nga ato akute, kjo leukemi nuk është agresive. Leukemia mieloma kronike në shumicën e pacientëve mund të kontrollohet mirë me ilaçe.
Leukemia është një kancer i gjakut që buron nga gjaku dhe palca e kockave. Ndodh kur trupi prodhon shumë qeliza të bardha jonormale të gjakut dhe ndërhyn në aftësinë e palcës së kockave për të prodhuar qeliza të kuqe të gjakut dhe trombocitet.
Limfoma jo-Hodgkin është një kancer i gjakut që zhvillohet në sistemin limfatik nga qelizat e quajtura limfocite, një lloj i qelizave të bardha të gjakut që ndihmon trupin të luftojë infeksionet. Ajo karakterizohet nga prania e një limfociti anormal të quajtur qelizë Reed-Sternberg.
Mieloma e shumëfishtë është një kancer i gjakut që fillon në qelizat plazmatike të gjakut, një lloj i qelizave të bardha të gjakut të formuara në palcën e kockave.
Çfarë e shkakton kancerin e gjakut?
Të gjithë kanceret e gjakut shkaktohen nga ndryshimet (mutacionet) e ADN-së në qelizat e gjakut. Kjo bën që qelizat e gjakut të fillojnë të sillen jo normalisht.
Në pothuajse të gjitha rastet, këto ndryshime kanë të bëjnë me gjëra që nuk mund t’i kontrollojmë. Ato ndodhin gjatë jetës së një personi, kështu që këto nuk janë defekte gjenetike që mund t’ua transmetoni fëmijëve. Ndërsa ne zakonisht nuk e dimë saktësisht pse dikush zhvilloi kancer në gjak, ka gjëra që dihen se rrisin rrezikun.
Rreziku i shfaqjes së leukemisë rritet me kalimin e moshës, përveç në leuceminë limfocitare akute ku incidenca më e lartë regjistrohet në fëmijëri.
Faktorë të tjerë të rrezikut janë: përdorimi i kimioterapisë, ekspozimi ndaj disa kimikateve ose rrezatimit, zhvillimi i dëmtimit të palcës së kockave – mielodisplazia (e quajtur më parë preleukemia), disa sëmundje gjenetike si Sindroma Daun. Mënyra se si këta faktorë ndikojnë në rrezik varet nga lloji i kancerit të gjakut.
Ndryshe nga disa lloje të tjera të kancerit, faktorët e jetesës si dieta dhe ushtrimet kanë pak efekt në rrezikun e zhvillimit të kancerit të gjakut. Sidoqoftë, një mënyrë jetese e shëndetshme mund të zvogëlojë ndjeshëm rrezikun e kancereve të tjera dhe sëmundjeve të tjera.
Zhvillimi i leukemisë është i paparashikueshëm dhe ka shumë pak raste të grupimit familjar të sëmundjeve të tilla dhe ndryshe nga disa malinje të forta ato nuk kanë të bëjnë me trashëgiminë familjare, andaj një herë në vit duhet të bëhen ekzaminime te mjeku dhe laboratori bazë.
Kur sëmundja zbulohet në fazën e transformimit në leukemi akute, trajtimi konsiston në barna e ndonjëherë në kimioterapi, dhe më pas transplantim të qelizave burimore alogjene./TV Malisheva
