Për më shumë se 30 vjet, shkencëtarët kanë ndjekur një rregull që ata i imponuan vetes për të shmangur rritjen e një embrioni njerëzor në një pjatë laboratori për më shumë se 14 ditë.
Fekondimi in-vitro përfshin heqjen kirurgjikale të vezëve nga vezoret e një gruaje, kombinimin e tyre me spermatozoidet në një laborator dhe transferimin e embrionit disa ditësh në mitrën e gruas.
Deri vonë, “rregulli 14-ditor” ishte kryesisht akademik. Shkencëtarët nuk mund t’i rritnin ato për aq kohë, nëse dëshironin. Por në vitin 2016, dy ekipe studiuesish arritën 12 ditë dhe në vitin 2019, një grup tjetër rriti embrione majmunësh për 19 ditë.
Këto përparime kanë nxitur disa shkencëtarë të argumentojnë në dy dokumente të fundit se rregulli 14-ditor duhet të modifikohet ose të hiqet. Ka shumë për të mësuar duke shtyrë embrionet në 28 ditë, thonë ata.
Komiteti rregullator i Shoqërisë Ndërkombëtare për Kërkimin e Qelizave Staminale, i cili përcakton udhëzimet për fushën shkencore, ka debatuar çështjen për muaj dhe pritet të nxjerrë vendimin e tij përfundimtar këtë muaj.
Disa etikë dhe shkencëtarë janë të shqetësuar se rishikimi i rregullit ashtu siç bëhet i mundur nga ana teknologjike për ta thyer është qesharak dhe moralisht i neveritshëm.
“Nëse braktisni çdo rregull ose ligj që ju pengon sa më shpejt që t’ju pengojë, ne do të jetonim në një botë të paligjshme”, tha Ben Hurlbut, një historian i shkencës në Universitetin Shtetëror të Arizonës.
Dhe disa njerëz e konsiderojnë hulumtimin e embrionit njerëzor si joetik në çdo fazë.
“Qoftë 14 ditë, 14 muaj, apo kudo ndërmjet tyre,” rregulla “të tilla mbeten mjeshtëri për të justifikuar llojet më jo etike të shkencës dhe për të lejuar shfrytëzimin e pasardhësve tanë njerëzorë të prekshëm,” tha Tadeusz Pacholczyk, një neuroshkencëtar dhe drejtor i arsimimi në Qendrën Kombëtare Katolike të Bioetikës në Filadelfia.
Vendet janë të lira të injorojnë rregullat e vendosura nga shoqëria, por shkencëtarët për dekada përgjithësisht u përmbahen atyre. Në SHBA, nuk ka asnjë ligj kombëtar në lidhje me rregullin 14-ditor, megjithëse disa shtete kanë rregulloret e tyre.
Disa kultura dhe fe besojnë se jeta njerëzore fillon me ngjizjen ose që embrioni njerëzor mbart një status të veçantë që nga ngjizja e tutje. Kultura të tjera besojnë se jeta fillon më vonë në zhvillimin e fetusit, apo edhe në lindje.
Biologët në mënyrë rutinore rritin embrione amfibësh dhe gjitarësh në enët petri, por embrionet njerëzore janë të ndryshme.
Deri në rreth 14 ditë pas konceptimit, embrioni njerëzor duket si një copë qelizash e pa diferencuar, e cila është një nga arsyet që ka kuptim afati kohor dy javë, thanë disa shkencëtarë.
Robin Lovell-Badge, i cili qëndron në komitetin Ndërkombëtar të Shoqërisë së Qelizave Staminale që po shqyrton përmbysjen e rregullit, tha se shkencëtarët do të marrin seriozisht çdo ndryshim.
“Ne kemi qëndruar me atë rregull për mbi 30 vjet,” tha ai.
Lovell-Badge favorizon zgjatjen e kufirit, për sa kohë që hulumtimi është i justifikuar shkencërisht dhe ka mbështetjen e publikut.
Jo të gjithë në bashkësinë shkencore ndajnë këtë qëndrim.
“Ka qenë një pjesë e vështirë e udhëzimeve për të arritur marrëveshje,” tha Lovell-Badge. “Ju keni pamje shumë të gjerë”.
Disa shkencëtarë argumentojnë se ka shumë për të mësuar duke nxitur shtimin në 28 ditë.
Tani për tani dy javët e dyta pas fekondimit konsiderohen si një “kuti e zezë” pasi që dihet shumë pak për të, thotë Insoo Hyun, një profesor i bioetikës në universitetet e Case Western dhe Harvard. Ai bashkë-shkroi një opinion më 5 mars duke argumentuar për një zgjatje të kujdesshme, hap pas hapi të rregullit 14-ditor.
“Ju duhet të bëni vërtet çështjen tuaj për këtë,” tha Hyun. “Ju duhet të shpjegoni se çfarë doni të bëni dhe pse, të keni një pamje shumë të qartë se ku është pika tjetër e ndaljes.”
Gratë zakonisht nuk e dinë se janë shtatzënë para 28 ditësh, kështu që historikisht, nuk ka pasur ind nga fetuse të abortuara ose të abortuara në dispozicion për kërkime.
Sistemi nervor qendror, zemra dhe organet e tjera fillojnë të zhvillohen gjatë kësaj periudhe vendimtare dy javore. Plani i trupit është themeluar. Qelizat që do të bëhen vezë dhe spermatozoid fillojnë të formohen. Aspektet e placentës janë vendosur.
Në shumë mënyra, ditët 14 deri 28 janë periudha më interesante e zhvillimit njerëzor, thotë Lovell-Badge. “Ju mund të bëni shumë kërkime tepër të vlefshme, në atë periudhë kohore”, shton ai.
Gjatë kësaj kohe shumë gjëra mund të shkojnë keq në një shtatzëni, të tilla si abort ose abnormalitete.
Ndoshta ka trajtime që mund të zhvillohen për të rregulluar këto probleme, nëse ato kuptohen më mirë, pohon Hyun, ashtu si gratë shtatzëna tani marrin suplemente vitaminash për të parandaluar spina bifida, në të cilën shpina nuk zhvillohet siç duhet.
Spina bifida është një defekt kongjenital i shtyllës kurrizore në të cilën një pjesë e palcës kurrizore dhe meningjet e saj janë të ekspozuara përmes një boshllëku në shtyllën kurrizore. Shpesh shkakton paralizë të gjymtyrëve të poshtme, dhe nganjëherë handikap mendor.
Zhvillimi i embrioneve për një javë tjetër “do të ndriçojë këtë periudhë të kuptuar dobët të zhvillimit tonë dhe do të sjellë një kuptim më të madh të humbjes së shtatzënisë dhe sëmundjes së zhvillimit”, tha Magdalena Zernicka-Goetz, shkencëtarja britanike që zhvilloi teknikën për rritjen e embrioneve njerëzore për gati dy javë. Zernicka-Goetz, autore e një libri në vitin 2020 mbi zhvillimin njerëzor të quajtur “Vallja e jetës”, do të donte të zgjaste “rregullin” nga 14 në 21 ditë.
“Kjo do t’u mundësojë shkencëtarëve të studiojnë një periudhë zhvillimi që janë shumë të ndjeshme ndaj dështimit të zhvillimit, diçka që ndodh mjaft shpesh në shtatzëninë e njeriut”, shkroi ajo në një email, duke theksuar që puna duhet të rregullohet nga afër “për të arritur këto përparime të mundshme biomjekësore brenda një kornizë e përshtatshme bi-etike “.
Pavarësisht nga ndryshimet e tyre, shumica e shkencëtarëve duket se pajtohen se nuk ka asnjë arsye për të nxitur zhvillimin e 28 ditëve të fundit.
Me një muaj pas konceptimit, indet embrionale janë më të lehta për tu marrë dhe studiuar dhe organet janë formuar, duke lënë më pak pyetje për t’u përgjigjur.
“Sidoqoftë nuk do të keni nevojë t’i merrni ato përtej kësaj pike”, tha Lovell-Badge.
Pacholczyk, nga Qendra Katolike e Bioetikës, tha se thjesht nuk ka asnjë justifikim për 14 ditë ose ndonjë kufizim tjetër kohor.
“Studiuesit kanë imagjinuar për një kohë të gjatë se rregulli 14-ditor ishte disi një parim etik i mbështetur në fakte biologjike – ndërsa në të vërtetë ka qenë pak më shumë se një” vijë ceremoniale në rërë “- dhe duhet të vijë si një befasi e vogël se ata tani po kërkojnë ta zhvendosin atë linjë përtej 14 ditësh, “shkroi ai në një email.
Edhe disa që mbështesin fuqimisht kërkimin shkencor shprehen të pakënaqur me zgjatjen e rregullit 14-ditor.
Henry Greely, i cili drejton Qendrën Stanford për Ligjin dhe Bioshkencat në Universitetin Stanford në Kaliforni, tha se duhet të ketë një pikë përfundimtare të vështirë për kërkimin e embrionit.
“Edhe pse unë personalisht nuk u jap status të fortë moral embrioneve, ideja për të bërë kërkime mbi embrionet njerëzore 18 ditore është shqetësuese,” tha Greely, autori i librit të ri “Njerëzit CRISPR: Shkenca dhe Etika e Redaktimit të Njerëzve” ”
“Unë do të doja të shihja një pikë përfundimtare që kishte ndonjë arsyetim që do ta bënte atë të mbetet,” tha ai.
Rritja e një embrioni në një pjatë laboratori në vend të barkut të një gruaje është domosdoshmërisht e ndryshme, thotë Greely, duke shtuar se kjo gjithsesi mund të mos përfaqësojë një embrion “të vërtetë”.
“A na tregon ndonjë kuptim për një embrion 14-ditor një embrion 14-ditor që nuk është futur thellë në mitrën e një gruaje”, pyeti ai.
Marcy Darnovsky, drejtor ekzekutiv i Qendrës për Gjenetikë dhe Shoqëri, një grup avokimi jofitimprurës, tha se përpjekjet për të përmbysur rregullin 14-ditor janë një shembull tjetër i tejkalimit shkencor.
“Shkencëtarët nuk duhet të jenë ata që vendosin se ku qëndrojnë kufijtë moralë të shoqërisë”, thonë Darnovsky dhe Ben Hurlbut.
“Nëse bëhen lëvizje pa të drejtë mbi këto çështje nga shoqëria e gjerë, kjo është në dëm të demokracisë dhe shkencës në planin afatgjatë dhe afatshkurtër,” tha Hurlbut./TV Malisheva
