Papunësia mbetet shqetësimi dhe problemi kryesor, ani pse sipas të dhënave zyrtare thuhet se ka shënuar rënie. 13 vjet pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, më shumë se 30 përqind e popullatës janë të papunë. Gratë, rinia dhe të diplomuarit po konsiderohen si kategoritë më të prekura nga papunësia. Kritika po drejtohen për institucionet që edhe pas 13 vjetësh shtet ende nuk kanë hartuar politika të duhura për hapjen e vendeve të punës.
Papunësia mbetet gati me të njëjtat shifra si para shpalljes së pavarësisë dhe pas saj. Hulumtuesi në Institutin GAP, Jeton Mehmeti thotë se institucionet nuk kanë bërë mjaftueshëm, ndërkohë që edhe atyre që kanë pasur marrëdhënie pune, u janë shkelur të drejtat elementare.
Mehmeti: Çdo vit i shtohen Kosovës, 25 mijë të rinj për treg pune
“Kosovës i shtohen gati çdo vit mbi 25 mijë të rinj të cilës hyjnë në tregun e punës. Dhe në anën tjetër, shkalla e krijimit të vendeve të punës është e ulët dhe e pamjaftueshme për t’i akomoduar gjithë këto nevoja”, bën të ditur ai.
Veç tjerash, ai thotë se shkalla e papunësisë është rritur edhe më tutje pas goditjes së vendit nga pandemia. Edhe ato pak vende pune që kanë qenë në Kosovë, janë mbyllur.
Tri kategoritë më së shumti të prekura nga papunësia janë gratë, të rinjtë dhe të papunët me diploma.
Mehmeti: 600 mijë gra të cilat janë në moshë pune, vetëm 14 mijë të punësuara
“Në Kosovë nga rreth 600 mijë gra të cilat janë në moshë pune, sipas statistikave të ASK-së del që vetëm 85 mijë janë të papunësuara, apo 14 për qind. Kategoria e dytë që është tepër e prekur janë të rinjtë. Duke pas parasysh moshën mesatare të popullsisë së Kosovës, kjo vetëm sa bëhet më problematike. Rreth 46,9 përqind është papunësia në mesin e të rinjve. Në shifra të tjera 1\3 e të rinjve nuk janë as duke punuar, as në shkollim as në trajnim”, thekson ai.
Jeton Mehmeti nga Instituti GAP shton se kategoria e tretë e cila është më e prekur janë të papunët me diploma. Sipas të dhënave të ASK-së në vitin 2020, janë 28 mijë persona të papunë me shkollim universitar. E që në vitin 2012 ky numër ka qenë rreth 14 mijë.
Procesi i privatizimit, sipas kryetarit të Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës, Avni Ajdini, ka rritur shkallën e papunësisë. Ai thotë se institucionet përgjegjëse nuk kanë pasur plane konkrete për krijimin e vendeve të reja të punës.
Ajdini: Gjendja sociale është shumë e rëndë
“Duke marrë për bazë çështjen sociale, është e rëndë mjaft. Duke marrë për bazë rininë e papunë, është e rëndë mjaft. Duke marrë për bazë intelektualitetin, trurin e kosovarëve, që gjithmonë tentojnë të largohen nga Kosova për një jetë më të mirë, dinjitoze apo ardhmëri të fëmijëve të tyre më të mirë. Nuk është përmirësuar fare. Vetëm se ka shkuar gradualisht me diagramin teposhtë, duke ngritur nuk ka shkuar. Nuk mundet Kosova të përparojë me anë të vjeljes së taksave të qytetarëve”, thekson ai.
Ajdini shton se në periudhën prej pavarësisë, autoritetet kompetente, sipas tij nuk kanë pasur plane konkrete për krijimin e vendeve të reja të punës.Për më tepër, sipas të dhënave të kësaj sindikate shkalla e papunësisë ka qenë dhe mbetet mbi 40 përqind.
Ajdini: Papunësia nuk është 30 përqind, papunësia është edhe më e madhe
“Papunësia nuk është 30, papunësia është edhe më e madhe. Pse e them këtë? Edhe 40 për qind është papunësia. Mund të ua vërtetojë atë. Nuk quhet punësim nëse unë i marrë tre persona këtu, dhe ata rrinë e unë punoj. Por ti duhesh me ua gjet vendin e punës edhe atyre punëtorëve për me pas fitim shteti edhe ai që punon”, shton ai.
Lidhur me këtë çështje, media ka tentuar të marrë përgjigje edhe nga Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale, por që të njëjtit nuk u janë përgjigjur pyetjeve të redaksisë.
E,sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës në vitin 2008 shkalla e papunësisë në Kosovë ishte 42,7 përqind. Ndërkaq, nuk ka të dhëna për vitin e kaluar.
“Shkalla e papunësisë në vitin 2009 ishte 40,7 për qind, 56,4 të gjinisë femërore, 45,4 mashkullore. Në vitin 2010 dhe 2012 shkalla e papunësisë ishte 28,1 për qind, përqindja e gjinisë femërore 40, ndërsa mashkullore 30,9 për qind. Në vitin 2013, 26,9 për qind, 38,8 gjinia femërore, 30 gjinia mashkullore”, thuhet në përgjigjen e Agjencisë së Statistikave të Kosovës.
Nga qeveria e re kërkohet që të ketë implementim të Ligjit të Punës dhe programe të cilat stimulojnë vendet e reja të punës.
