Lija e majmunit është një virus, i cili është shumë e vështirë të transmetohet nga dikush që është bartës i infeksionit dhe mund të merret kryesisht nga kafshët.
Rasti kur lija e majmunit ka mundësi të transmetohet, është nëpërmjet marrëdhënieve seksuale dhe kontaktit të ngushtë fizik.
Sa raste ka në nivel global?
Sipas OBSH-së, që nga 21 korriku ka pasur gjithsej 15,328 raste të konfirmuara laboratorike të lisë së majmunëve, krahas 72 rasteve të mundshme dhe pesë vdekjeve që nga 1 janari 2022.
Deri më tani Agjencia e Sigurisë Shëndetësore e Mbretërisë së Bashkuar (UKHSA) ka konfirmuar 2208 raste në MB, nga të cilat 2115 janë në Angli.
Cilat vende janë më të prekura?
Sipas OBSH-së, 10 qarqet më të prekura janë:
Spanja (3,125)
• Gjermania (2,191)
• Mbretëria e Bashkuar (2,137)
• Shtetet e Bashkuara të Amerikës (2,102)
• Franca (1,453)
• Holanda (656)
• Kanadaja (604)
• Portugalia (515)
• Brazili (384)
• Itali (374)
Këto vende përbëjnë më shumë se 88% të rasteve të raportuara globalisht, thotë OBSH.
Ekziston një vonesë e dukshme midis raportimit të UKHSA dhe shifrës së dhënë për MB nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.
Si po përhapet?
Dr Susan Hopkins, këshilltare kryesore mjekësore për UKHSA, ka paralajmëruar se lija e majmunëve po përhapet përmes transmetimit në komunitet.
Burrat homoseksualë dhe biseksualë janë të prekur në mënyrë disproporcionale nga përhapja e virusit, me 98% të të infektuarve nga ky grup.
I pyetur pse gjendet në atë demografi, Dr Hopkins tha: “Kjo është për shkak të kontakteve të shpeshta të ngushta që mund të kenë.
“Ne do t’i rekomandonim kujtdo që ka ndryshime në partnerët e seksit rregullisht, ose ka kontakte të ngushta me individë që ata nuk i njohin, të paraqiten nëse shfaqin skuqje.”
Nuk ka vaksinë të drejtpërdrejtë për linë e majmunëve, por një formë e vaksinës së lisë, e cila nuk është përdorur në mënyrë rutinore në Mbretërinë e Bashkuar që nga viti 1971 – është duke u përdorur pasi është e sigurt për individët që janë kontaktues të rasteve.
OBSH thotë se virusi nuk është aq ngjitës sa COVID-19 pasi kërkon kontakt të ngushtë për t’u përhapur.
Si mund të kapni linë e majmunit?
Sipas NHS, lija e majmunit mund të kapeni nëse ju kafshon një kafshë e infektuar ose nëse prekni gjakun e saj, lëngjet e trupit, njollat, fshikëzat ose zgjeben.
Kapja e tij nga një person i infektuar është shumë e pazakontë, por transmetimi është i mundur përmes kontaktit të ngushtë fizik, duke përfshirë marrëdhëniet seksuale, prekjen e veshjeve, shtratit, peshqirëve ose sendeve të tjera të përdorura nga dikush me skuqje.
Kontakti me fshikëzat ose zgjeben e tyre ose ekspozimi ndaj kollës ose teshtitjes së tyre gjithashtu mund t’ju vërë në rrezik.
Ekspertët shëndetësorë thonë se infeksioni mund të kapet edhe duke ngrënë mish nga një kafshë e infektuar që nuk është gatuar siç duhet.
Është gjithashtu e mundur të kapet lija e majmunit duke prekur produkte të tjera si lëkura ose gëzofi që vijnë nga një kafshë e infektuar.
Infeksioni i rrallë përhapet kryesisht nga brejtësit, si minjtë, minjtë dhe ketrat, në pjesë të Afrikës perëndimore ose qendrore.
Nëse njerëzit udhëtojnë drejt destinacioneve në ato rajone, atyre u këshillohet që të lajnë rregullisht duart ose të përdorin dezinfektues duarsh dhe të hanë vetëm mish që është gatuar plotësisht.
Për të minimizuar më tej infeksionin, njerëzit nuk duhet t’u afrohen kafshëve të egra ose endacake, duke përfshirë ato që janë të ngordhura ose që duken se nuk janë mirë.
Cilat janë simptomat për të cilat duhet të shqetësohemi?
Zakonisht duhen nga pesë deri në 21 ditë që të shfaqen simptomat.
Simptomat fillestare përfshijnë temperaturë të lartë, dhimbje koke, dhimbje muskujsh, dhimbje shpine, ënjtje të gjëndrave, dridhje dhe rraskapitje.
Një skuqje zakonisht shfaqet midis një dhe pesë ditësh pas simptomave të para, duke filluar në fytyrë dhe më pas duke u përhapur në pjesë të tjera të trupit.
Mund të ngatërrohet me linë e dhenve pasi fillon me njolla të ngritura.
Simptomat zakonisht zhduken brenda dy deri në katër javë, megjithëse disa njerëz do të kenë nevojë për trajtim spitalor.
Çfarë duhet të bëj nëse kam qenë në kontakt të ngushtë me dikë që ka lisë majmuni?
Kontaktet e rasteve të lisë së majmunëve në rrezik të lartë për t’u kapur nga infeksioni duhet të izolohen për 21 ditë, sipas udhëzimeve më të fundit të qeverisë.
UKHSA rekomandon që njerëzit që kanë pasur “kontakt të drejtpërdrejtë të pambrojtur ose kontakt mjedisor me rrezik të lartë” duhet të izolohen për tre javë./TV Malisheva
