“Meshari” i Gjon Buzukut (1555), vepra më e vjetër që njohim në gjuhën shqipe dhe i pari përkthim liturgjik në shqip, gjendet në një kopje të vetme, e cila ruhet në Bibliotekën e Vatikanit.
Gjon Buzuku e përktheu nga italishtja e latinishtja, me qëllim që ta përdornin priftërinjtë që shërbenin në trojet shqiptare. Përveç mesharit libri përmban edhe lutje, katekizma e rituale Buzuku dëshmon se për veprën e tij punoi brenda harkut kohor 20 mars 1554 dhe 5 janar 1555.
Vepra u zbulua dy shekuj më vonë nga prifti Imzot Gjon Nikollë Kazazi, i cili i shkroi një letër At Gjergj Guxetës, rektorit të seminarit arbëresh të Palermos. Pas pothuaj një shekulli letra e Kazazi u shpluhuros nga Imzot Giuseppe Crispi dhe pas një fushate kërkimore që nisi më 1909, u rizbulua nga peshkopi arbëresh Pal Skiroi. Skiroi lajmëroi të përkohshmet e kohës se do t’i bënte një studim veprës që më pas ta rishtypte, lajm ky që bëri bujë dhe shtyu françeskanët në Shkodër që të porositnin tri kopje fotografike. Më 1930 Justin Rrota solli kopjen e parë fotografike të librit në Shqipëri, dhe qe ndër studiuesit e parë të veprës.
Autori Dhimitër S. Shuteriqi bën një hulumtim për të gjetur se si arriti në Vatikan kopja e vetme e njohur gjer më tani e Buzukut.
“…Me interes është që të njihet se nga çfarë vendi e ka prejardhjen kopja e vetme e librit të Buzukut. Mbi këtë libër ka disa anëshkrime, ku gjejmë emrat e dy klerikëve që e kanë përdorur atë, një Gjon e një Gjergj, si edhe emrat e tre të tjerëve, të cilët u janë drejtuar dy të parëve me anëshkrimet e tyre, për t’i përshëndetur e për ndonjë porosi: një Mark, një Pjetër e një Nikollë. Në një faqe, ose në kapakun e fundit të librit, lexojmë edhe emrin e një Kola Kuçi dhe, nën këtë emër, kemi fjalën Asanes. Është pikërisht kjo fjalë që na shpuri të kërkojmë prejardhjen e ksomblës së librit të Buzukut nga fshati i sotëm Hasanaj, pak në jugperëndim të Fushë-Krujës. Ky fshat, më 1431 dhe në pjesën e parë të shek. XVII, thuhet Asanes”, shprehet Dhimitër Shuteriqi në shkrimin e tij të botuar në gazetën letrare “Exlibris”.
Përmes hulumtimit të tij, Shuteriqi sjell fakte interesante jo vetëm për personat që mund të kenë zotëruar librin, duke u bërë kështu përcjellës të tij, por edhe për toponimet e vendeve ku kanë shërbyer ata, të dhëna të tjera gjuhësore e gjeografike.
Sipas Shuteriqit, librin e rrallë të Buzukut ka shumë mundësi ta ketë gjetur e konfiskuar Marin Bici, i cili kishte ardhur në Shqipëri me mision nga Inkuzicioni në vitin 1610.
Shkrimi mund të shfletohet këtu: https://exlibris.al/dhimiter-s-shuteriqi-nga-e-ka-prejardhjen-kopja-e-vetme-qe-njihet-nga-libri-i-buzukut/
