Brendësia e Tokës nuk është një grumbull i njëtrajtshëm shtresash. Thellë në shtresën e saj të mesme të trashë shtrihen dy gropa kolosale të materialit termo-kimik.
Deri më sot, shkencëtarët ende nuk e dinë se nga kanë ardhur të dyja këto struktura kolosale ose pse kanë lartësi kaq të ndryshme, por një grup i ri modelesh gjeodinamike ka gjetur një përgjigje të mundshme për misterin e fundit.
Këto struktura ndodhen në anët e kundërta të botës dhe, duke gjykuar nga përhapja e thellë e valëve sizmike, njolla nën kontinentin afrikan është më shumë se dy herë më e lartë se ajo nën Oqeanin Paqësor.
Pas kryerjes së qindra simulimeve, autorët e studimit të ri, mendojnë se njolla nën kontinentin afrikan është më pak e dendur dhe më pak e qëndrueshme se homologu i saj në Paqësor, dhe kjo është arsyeja pse është shumë më e lartë.
“Llogaritjet tona zbuluan se vëllimi fillestar i njollave nuk ndikon në lartësinë e tyre,” shpjegon gjeologu Qian Yuan pranë Universitetit Shtetëror në Arizona.
“Lartësia e njollave kontrollohet kryesisht nga dendësia e tyre dhe viskoziteti i mantelit përreth.”
Një nga shtresat kryesore brenda Tokës është e njohur si manteli, një shtresë shkëmbi silikat që ndodhet midis bërthamës së planetit tonë dhe kores së tij. Ndërsa manteli është kryesisht i ngurtë, ai sillet si katrani në periudha më të gjata kohore.
Të kuptuarit e asaj që po ndodh në mantel është kështu një përpjekje e rëndësishme në gjeologji.
Blloqet e Paqësorit dhe Afrikës u zbuluan për herë të parë në vitet 1980. Në terma shkencorë, këto “superplome” njihen si krahina të mëdha me shpejtësi të ulët prerjeje (LLSVP).
Krahasuar me LLSVP të Paqësorit, studimi aktual zbuloi se LLSVP afrikane shtrihet rreth 1000 kilometra më lart, gjë që mbështet vlerësimet e mëparshme.
Ky ndryshim i madh në lartësi sugjeron që të dyja këto njolla kanë përbërje të ndryshme. Megjithatë, se si kjo ndikon në mantelin përreth, është e paqartë.
Ndoshta natyra më pak e qëndrueshme e grumbullit afrikan, për shembull, mund të shpjegojë pse ka një vullkanizëm kaq intensiv në disa rajone të kontinentit. Mund të ndikojë gjithashtu në lëvizjen e pllakave tektonike, të cilat notojnë në mantel.
Modele të tjera sizmike kanë gjetur se LLSVP afrikane shtrihet deri në 1500 kilometra mbi bërthamën e jashtme, ndërsa LLSVP e Paqësorit arrin lartësinë 800 kilometra në maksimum.
Në eksperimentet laboratorike që kërkojnë të përsërisin brendësinë e Tokës, si grumbujt e Afrikës dhe të Paqësorit duket se lëkunden lart e poshtë nëpër mantel.
Autorët e studimit aktual thonë se kjo mbështet interpretimin e tyre se LLSVP afrikane është ndoshta e paqëndrueshme, dhe e njëjta gjë mund të ndodhë për LLSVP të Paqësorit, megjithëse modelet e tyre nuk e tregonin këtë.
Përbërjet e ndryshme të LLSVP-ve të Paqësorit dhe Afrikës mund të shpjegohen gjithashtu nga origjina e tyre. Shkencëtarët ende nuk e dinë se nga kanë ardhur këto njolla, por ekzistojnë dy teori kryesore.
Njëra është se grumbujt janë bërë nga pllaka tektonike të zhytura, të cilat rrëshqasin në mantel, janë super të nxehta dhe gradualisht bien poshtë, duke kontribuar në njollë.
Një tjetër teori është se rrudhat janë mbetje të përplasjes së lashtë midis Tokës dhe proto-planetit Thea, i cili na dha Hënën tonë.
Teoritë nuk janë gjithashtu reciproke ekskluzive. Për shembull, ndoshta Thea kontribuoi më shumë në një pikë; kjo mund të jetë pjesë e arsyes pse ata duken kaq ndryshe sot.
“Kombinimi ynë i analizës së rezultateve sizmike dhe modelimit gjeodinamik ofron njohuri të reja mbi natyrën e strukturave më të mëdha të Tokës në brendësi të thellë dhe ndërveprimin e tyre me mantelin përreth,” tha Yuan.
“Kjo punë ka implikime të gjera për shkencëtarët që përpiqen të kuptojnë statusin e sotëm dhe evolucionin e strukturës së thellë të mantelit, dhe natyrën e konveksionit të mantelit,” transmeton Science Alert.
