Pushtimi rus i Ukrainës shkaktoi një valë të pavërteta në rrjetet sociale dhe në transmetim.
Një gazetar i BBC-së ka shpjeguar tani se si të njohim dhe shmangim lajmet e rreme.
“Që kur filloi lufta, kutia ime postare është përmbytur me mesazhe nga njerëz që më tregojnë për video mashtruese në burimet e tyre të mediave sociale dhe në profilet e njerëzve që promovojnë teori konspirative. Dhe nuk është vetëm në mediat sociale – është gjithashtu një propagandë e sponsorizuar nga shteti që shtyn pretendime të rreme në transmetim dhe më gjerë,” thotë Marianna Spring.
Si mund të dalloni informacionin e keq – dhe ta ndaloni atë të përhapet?
1. Kujdes nga videot e vjetra dhe mashtruese
Ka video shumë reale, shqetësuese që po shpërndahen për atë që po ndodh në terren në Ukrainë. Por ka edhe regjistrime nga konflikte të vjetra që po bëhen virale. Njerëzit shpesh e ndajnë këtë sepse janë të shokuar – apo edhe duke u përpjekur të ndihmojnë. Por kjo vetëm e shton kaosin.
Mënyra më e mirë për të zbuluar nëse një video është e vërtetë apo jo është të kërkoni të dhëna – si koha, tabelat, gjuhët që flasin njerëzit.
Videot e pushtimit rus të Krimesë dhe shpërthimit në Bejrut në vitin 2020 shpërndahen gjerësisht si video nga konflikti aktual.
Me Google Maps, mund të zbuloni nëse një video është vërtet nga vendi ku pretendohet se është marrë. Dhe duke përdorur një kërkim të kundërt të fotografive, i disponueshëm në një numër faqesh interneti, mund të shihni nëse e njëjta video ose imazh është shpërndarë tashmë në internet. Kjo është një shenjë se është ricikluar nga një ngjarje e mëparshme.
2. Kush e ndan atë – dhe pse?
Është e rëndësishme të shqyrtohet se kush e ka shpërndarë fare postimin. A mund të kontrolloni se cilët janë ata – dhe a janë ata një burim besimi?
Ata që kanë postuar video mashtruese ndonjëherë kërkojnë pëlqime dhe shpërndarje. Kjo është një kohë shqetësuese – dhe postimet për atë që po ndodh në Ukrainë ka të ngjarë të marrin jetë. Të tjerë ndajnë pretendime të rreme për të nxitur narrativa të caktuara – për të përforcuar agjendat e tyre politike ose për të mbjellë dyshime dhe konfuzion.
Disa të rinj më treguan për profilet pro-ruse që debatonin me ukrainasit, duke sugjeruar pa asnjë provë se lufta ishte “inskenuar” ose se Ukraina po bombardonte territorin e saj.
Një burrë që intervistova më shpjegoi se as fotografitë e shtëpisë së tij pranë Kievit, të shkatërruar plotësisht nga bomba, nuk mund t’i bindnin këta njerëz.
Shumë prej tyre kanë pak ose aspak ndjekës, kanë shkarkuar fotografi të profilit nga vende të tjera në internet dhe përdorin emra të përgjithshëm përdoruesish. Ata gjithashtu filluan të botoheshin vetëm pasi filloi pushtimi. Është e vështirë të thuhet se kush do t’i drejtojë në fund këto profile, thotë gazetarja.
Profile të tjerë që promovuan pretendime të rreme për pandeminë COVID kanë përqendruar vëmendjen në ndarjen e teorive të rreme konspirative rreth luftës. Të njëjtët shembuj të rremë – për shembull se “aktorët” u plagosën në bombardim – shfaqen vazhdimisht, madje u shtynë nga diplomatët rusë.
3. Ndalo para shpërndarjes
Shumë nga ato që gjenden në mediat sociale për luftën janë të frikshme. Kjo provokon një reagim – që do të thotë se njerëzit ndonjëherë ndajnë postime përpara se të kontrollojnë nëse ato janë reale. Dezinformimi përhapet pasi luan me emocionet dhe paragjykimet tona.
Nuk ka të bëjë vetëm me emocionet negative – ndonjëherë historitë plot shpresë mund të bëhen virale. Ndërsa mund të rrisin moralin, ato kontribuojnë në kaosin e internetit dhe e bëjnë më të vështirë të kuptosh se çfarë po ndodh në të vërtetë.
Lufta e informacionit është diçka më shumë se media sociale. Është një betejë e zhvilluar nga qeveritë në Ukrainë dhe Rusi, duke nxitur propagandën. Pyetja se pse një burim i caktuar mund të thotë diçka – dhe nëse ajo mbështetet me prova, shkruan BBC.
