Stevo Vuçiniq, nënkryetar i Këshillit të Mitropolitit të Kishës Ortodokse Malazeze (KMK) thotë se vendimi i Patriarkanës Ekumenike për njohjen e Kishës Ortodokse Maqedonase duhet të rikthejë paqen dhe dashurinë mes vendeve dhe popujve ortodoksë. Sipas tij, rrethanat, pra agresioni i Rusisë kundër Ukrainës, sigurisht që kanë ndikuar në këtë, por ato nuk janë vendimtare.
Ai thekson se ndikimi i Kishës Ortodokse Ruse, si dhe i Kishës Ortodokse Serbe (KOS), varet nga pozicioni politik, ekonomik dhe ushtarak i Rusisë në botë, por se të dyja vendet janë përplasur me të gjithë Perëndimin, konflikt ky që sipas tij nuk do të nuk përfundojë mirë. Ai gjithashtu pret që të gjitha kishat ortodokse së shpejti të vendosin unitet liturgjik me kishën ortodokse malazeze.
Kujtojmë se, siç raportojnë mediat maqedonase, Sinodi i Shenjtë i Patriarkanës Ekumenike, i kryesuar nga Patriarku Ekumenik Bartolomeu, në seancën e saj (9 maj) e njohu Kishën e Maqedonisë së Veriut. Në një deklaratë të Patriarkanës thuhet se si emër i kësaj kishe, ajo njeh Ohrin, “duke pasur parasysh se zona e juridiksionit të saj është brenda kufijve të shtetit të Maqedonisë së Veriut”. Kisha Ortodokse Maqedonase (KOM) tha se vendimi i Patriarkanës, pas dekadash mosmarrëveshjesh me Kishën Ortodokse Serbe (që nga viti 1967) dhe izolimit ndërkombëtar, “heq përçarjen prej dekadash të imponuar në Kryepeshkopatën e lashtë të Ohrit, të rivendosur përball Kishës Ortodokse Maqedonase”.
Në intervistë për The Geopost, Stevo Vuçiniq thotë se Kisha Maqedonase është kthyer në mënyrë kanonike nën kujdesin e Patriarkanës Ekumenike. Ai flet edhe për pozitën dhe pozicionin e Kishës Ortodokse Malazeze, pas njohjes së Kishës Maqedonase nga Patriarkana Ekumenike, dhe nëse ky akt nënkupton dobësim të Rusisë në kuptimin politik.
Geopost: A ka hyr Patriarku Ekumenik “si grabitës” (siç shkruajnë disa media në Serbi) në territorin kanonik të Kishës Ortodokse Serbe, e cila, siç pretendon SPS, është e vetmja që mund t’i japë pavarësinë Kishës Maqedonase?
Vuçiniq: Në Tomosin e vitit 1922 shkruhet: është miratuar me rregullim të mirë dhe zhvillim kanonik, për të nxjerrë dobi për popullin e emrit të Krishtit… “Pra, u njoh gjendja e re shtetërore e krijuar në vitin 1918. Pra, dioqezat e Kishës Ekumenike: Shkup, Veles-Dibër, Pellagoni, Prespë-Ohër dhe pjesë të Vodenskës dhe Polianskës, të gjitha në Maqedoninë e sotme Veriore, u gjetën në kuadër të organizatës së re kishtare – Kishës Ortodokse Serbe. Megjithatë, harta politike e Evropës, e krijuar në Konferencën e Paqes në Paris në 1919, ka ndryshuar. Në rrethanat e reja, Maqedonia ka fituar status sovran. Kështu, dioqezat e përmendura, të cilat janë në Jugosllavi që nga viti 1918, janë rikthyer në mënyrë kanonike në statusin e tyre të mëparshëm – nën kompetencat e kishës amë të Patriarkanës Ekumenike.
Geopost: A është vendimi i Patriarkanës Ekumenike dhe një lloj vendimi politik, i shkaktuar nga agresioni rus ndaj Ukrainës, me qëllim të dobësimit të ndikimit politik të Rusisë në botë?
Vuciniq: Rrethanat sigurisht që luajtën një rol, megjithatë, vendimi nuk është produkt i agresionit ushtarak kundër Ukrainës, por i sfidës prej dekadash të autoqefalisë së kishave malazeze, ukrainase dhe maqedonase nga Beogradi dhe Moska zyrtare. Një situatë e tillë shkaktoi rrethana të parregullta në botën ortodokse, e cila duhej të kthehej në një gjendje paqeje dhe dashurie midis vendeve dhe popujve ortodoksë. Ky vendim i Patriarkut Ekumenik synon pikërisht këtë qëllim, ndaj është i mirëpritur nga të gjithë të krishterët e sinqertë. Ndryshe nga kishat ukrainase dhe maqedonase, Mali i Zi ishte autoqefal deri në vitin 1918 dhe të gjitha kishat ortodokse, përfshirë Kishën Ekumenike, komunikonin me të. Prandaj presim që të gjitha kishat ortodokse të rivendosin unitetin liturgjik me kishën malazeze dhe kështu të konfirmojnë lidhjen që në fillim me të si autoqefale.
Geopost: A do të thotë kjo se ky është një sinjal i mirë edhe për Kishën Ortodokse Malazeze, duke pasur parasysh se tashmë ka të dhëna të tilla edhe pas njohjes së Kishës Ortodokse të Ukrainës nga Patriarkana Ekumenike?
Vuçiniq: Akti i Sinodit të Shenjtë të Patriarkanës Ekumenike, me të cilin njohu si kanonike dhe të vlefshme hierarkinë kishtare të kryesuar nga Kryepeshkopi Stefan, është me rëndësi universale. Duke deroguar Tomosin nga viti 1922, në pjesën në të cilën lejoi bashkimin e dioqezave të mëparshme të Kishës Ekumenike: Shkup, Veles-Dibër, Pellagoni, Prespë-Ohër dhe pjesë të Vodenskës dhe Poljanskës, Kisha Autoqefale e Bashkuar Ortodokse Serbe e Mbretëria e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve, Sinodi e derogoi atë në tërësi. Nënkuptohet edhe në pjesën ku ai u pajtua me bashkimin e Malit të Zi me Kishën Serbe. Ky akt vendos formalisht një gjendje të re mirëkuptimi, paqeje dhe dashurie midis kishave ortodokse, të cilat i ka cenuar pikërisht Kisha Serbe me qëndrimin e saj ndaj kishës maqedonase dhe malazeze. Frika nga derogimi i Tomos nga viti 1922 e inkurajoi qeverinë e dikurshme dhe Patriarkanën e Beogradit, të fuqizuar nga një grup malazezësh të caktuar, të dekoruar me sinekura dhe të nderuar nga njësitë më të larta shtetërore, për të bërë një luftë të gjatë kundër Kishës malazeze. Ata synonin ta integronin në Srbe dhe ta riemërtonin ortodokse, dhe kështu ta hiqnin në favor të kishës ortodokse serbe. Ne Zoti i madh na shpëtoi, e ata le të kenë në qafrë një qëndrim të tillë kriminal ndaj vendit dhe popullit të tyre.
Geopost: A është i dobët ndikimi i Kishës Ortodokse Ruse në botën ortodokse, pra edhe të kishës ortodokse serbe, dhe a mund të dobësojë pozitën dhe ndikimin e tyre në Mal të Zi?
Vuçiniq: Ai ndikim varet drejtpërdrejt nga pozita politike dhe ekonomike, për fat të keq, dhe ushtarake e Rusisë në botë, në të cilën Serbia dhe Kisha Serbe mbështeten drejtpërdrejt dhe marrin forcë prej saj. Këtë herë Rusia dhe Serbia u përplasën drejtpërdrejt me gjithë Perëndimin dhe nuk do të përfundojë mirë për ta. Është e padiskutueshme se kjo do të ndikojë në statusin e Kishës Serbe në Mal të Zi, e cila është ekskluzive që nga viti 1918, si materialisht ashtu edhe politikisht. Si kishë pushtuese, ajo është mbështetur gjithmonë në aparatin dhe forcën pushtuese. Në disa rrethana të reja, në të cilat nuk do të mbështetet në pushtetin e Beogradit dhe të Moskës, që sigurisht nuk do t’i pëlqejë, do t’i duhet të përshtatet me statusin e kishës malazeze si vendbanim, me të gjitha konsekuencat teologjike, materiale dhe juridike që i prodhon ky status.
Geopost: Një numër ministrash në Qeverinë e re të Malit të Zi nga radhët e Partisë Popullore Socialiste këmbëngulin për nënshkrimin e Marrëveshjes Themelore me Kishën Ortodokse Serbe. Kryeministri tha se do të nënshkruhet vetëm ajo që është në përputhje me Kushtetutën e Malit të Zi. Çfarë rezultati prisni? A do ta nënshkruajë dikush atë kontratë?
Vuçiniq: Çfarë nënkupton kryeministri me Marrëveshjen Themelore, e cila është në përputhje me Kushtetutën, mbetet për t’u parë. Por në Marrëveshjen Themelore, e cila është diskutuar deri më tani, e cila është iniciuar dhe shkruar nga Beogradi, në preambulë, Kisha Serbe në Mal të Zi cilësohet si “një bashkësi fetare tradicionale me një vazhdimësi historike 800 vjeçare”. Natyrisht, kjo nuk është e vërtetë, sepse Kisha Ortodokse Serbe u themelua zyrtarisht vetëm në vitin 1921. Një anëtari i është i ndaluar të ndërtojë objekte fetare ortodokse në Mal të Zi, pa pëlqimin e kryepeshkopit kompetent të Kishës Ortodokse Serbe. Marrëveshja gjithashtu ndalon themelimin dhe ekzistencën e organizatave kishtare që mbajnë mbiemrin ortodoks në territorin e Malit të Zi.
Me sa di nga ky tekst, Beogradi zyrtar dhe Patriarkana e Beogradit nuk janë dorëzuar. Të gjithë këta anëtarë janë të drejtuar drejtpërdrejt kundër vetë ekzistencës së Kishës Ortodokse Malazeze. Nëpërmjet tyre derdhet tekstualisht zemërimi i të palumturve të Beogradit dhe Patriarkanës së Beogradit, që janë dukshëm të pakënaqur, për shkak të ekzistencës së kishës malazeze, pra malazezëve si popull dhe malazezëve si shtet. Mendoj dhe besoj se do të vazhdojnë të insistojnë që Marrëveshja thotë, të cilën ata nuk mund ta dëshmojnë, se kisha serbe ishte shtylla kurrizore shpirtërore e Malit të Zi, dhe do të dëshmojnë atë që nuk vërtetohet – me forcë ushtarako-policore. Sepse shenjtorët e shikojnë botën nga pozicioni i lakuriqit të natës – me kokë poshtë. Ata mohojnë faktin material se kisha malazeze ishte shtylla autoqefale dhe shpirtërore e Malit të Zi klasik. Ne u përgjigjemi atyre me një thënie latine: Contra factum non argumentum – Nuk ka argumente kundër fakteve.
Ne i referohemi të gjitha dokumenteve në dispozicion: Kushtetuta e Mbretërisë së Malit të Zi nga viti 1905, në të cilën është e shënuar si e tillë, Kushtetuta e Sinodit të Shenjtë të Kishës Ortodokse Malazeze të vitit 1904, akti i Mbretit Aleksandër mbi bashkimin e kishave, i cili shprehimisht përmend Patriarkanën Ekumenike Në vitin 1922, në të cilën Kisha malazeze ishte e regjistruar si një nga përbërësit e të ashtuquajturës Kisha Ortodokse e Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve.
/TV Malisheva
